ក្នុងការរស់នៅជាប្រចាំថ្ងៃទូទៅតែងកើតមាននូវ ការខ្វែងគំនិតគ្នា រហូតពេលខ្លះក្លាយជា ទំនាស់ ឬហៅថាវិវាទ នៅក្នុងភាសាច្បាប់ ដែលពេលខ្លះត្រូវឈានដល់ការដោះស្រាយទៅតាមវិធីក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ ឬទៅដល់តុលាការក៏មាន។ តាមរយៈការពន្យល់ណែនាំរៀបចំដោយ លោក សំ សត្យា អនុប្រធាននាយកដ្ឋានកិច្ចការរដ្ឋបាល និងនីតិកម្ម នៃរដ្ឋបាលជលផលបានចែករំលែកអំពីដើមហេតុចម្បងឱ្យមានទំនាស់កើតឡើង និងនិយមន័យនៃ ទំនាស់ឬហៅថា វិវាទ ជាលម្អិតសម្រាប់ស្វែងយល់ដូចខាងក្រោម៖
***និយមន័យពាក្យទំនាស់ និងវិវាទ៖
ពាក្យ"ទំនាស់"កំណត់ថា៖ ដំណើរ សេចក្តី អំពើដែលទាស់ដែលផ្ទុយគ្នាដែលទីទៃពីគ្នាទៅជាទំនាស់។
-ជាភាពខុសគ្នារវាងជំនឿគំនិត ឬការចាប់អារម្មណ៍រវាងមនុស្សពីរនាក់ ឬច្រើនជាងដែលធ្វើឱ្យកើតមានបញ្ហា។
-ជាដំណើរការនៃការចាប់ផ្តើមក្នុងពេលដែលភាគីម្ខាងយល់ឃើញថា ភាគីម្ខាងទៀតធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានមកលើខ្លួន។
-ជាភាពចម្រូងចម្រាស់មួយក្នុងចំណោមភាគីពីរ (អត្មានិយម) ដើម្បីសម្រេចឱ្យបានគោលបំណង ឬទទួលបានផលប្រយោជន៍រៀងៗខ្លួន។
ពាក្យ"វិវាទ"កំណត់ថា៖ ជាដំណើរទាស់ទែងគ្នាដំណើរឈ្លោះប្រកែកគ្នាមានវិវាទ កើតវិវាទនឹងគ្នា។
សង្ខេបមកពាក្យ"ទំនាស់ ឬវិវាទ"គឺជាដំណើរដែលផ្ទុយគ្នាទាស់ទែងគ្នា ឬឈ្លោះគ្នាហើយបង្កឱ្យមានទំនាស់ ឬវិវាទកើតឡើង។
***មូលហេតុសំខាន់ៗនាំឱ្យកើតមានទំនាស់មានដូចជា៖
ភាពក្រីក្រ និងតម្រូវការ
ចំណេះដឹង និងអំណាច
ការប្រកួតប្រជែង និងសេដ្ឋកិច្ច
មនោគមវិជ្ជា ជំនឿ សាសនា និងទំនៀមទម្លាប់
ការប្រើប្រាស់ធនធានធម្មជាតិ
១.ភាពក្រីក្រ៖ជាដើមហេតុមួយដែលបង្កឱ្យមនុស្សមានទំនាស់ ឬវិវាទ ជាមួយគ្នាជាពិសេសរវាងអ្នកក្រនិងអ្នកក្រ។
២.តម្រូវការ៖ បានធ្វើឱ្យមនុស្សមានទំនាស់ ឬវិវាទជាមួយគ្នាឥតឈប់ឈរព្រោះមហិច្ឆតារបស់មនុស្សពុំអាចកំណត់បាន។
៣.ចំណេះដឹង៖ ជាប្រភពនៃទំនាស់ ឬវិវាទព្រោះអ្នកមានចំណេះដឹងទាបតែងតែទទួលរងនូវឥទ្ធិពលពីអ្នកមានចំណេះដឹងខ្ពស់ជាង ហើយទីបំផុតអ្នកមានចំណេះដឹងក្លាយជាជនរងគ្រោះ។
៤.អំណាច៖ អំណាចដែលសម្រេចដោយអត្តនោម័ត និងពុំបានគិតគូគ្រប់ជ្រុងជ្រោយប្រកបដោយសម្បជញ្ជៈ ជាមូលហេតុបង្កឱ្យមានទំនាស់ ឬវិវាទកើតឡើង។
៥.ការប្រកួតប្រជែង៖ ការប្រកួតប្រជែងបានបង្កឱ្យមានទំនាស់ ឬវិវាទកើតឡើងពីព្រោះគោលបំណងនៃការប្រកួតប្រជែង គឺដើម្បីឈ្នះ-ចាញ់ដូច្នេះ គេត្រូវប្រើកលល្បិចតាមគ្រប់មធ្យោបាយ។
៦.សេដ្ឋកិច្ច៖ សេដ្ឋកិច្ចដែលពុំមានតុល្យភាពបានបង្កឱ្យមានទំនាស់ ឬវិវាទកើតឡើងពីព្រោះមានអ្នកសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់តែងតែងកេងប្រវ័ញ្ច អ្នកដែលរណបខ្លួន ជាពិសេសអ្នកដែលមានសេដ្ឋកិច្ចទាបជាង។
៧.មនោគមវិជ្ជាជំនឿ ឬសាសនា៖
ជានិច្ចកាលតែងមានទំនាស់ ឬវិវាទកើតឡើងពីព្រោះម្នាក់ៗតែងប្រកាន់ថារបស់ខ្លួនត្រឹមត្រូវ និងល្អជាង របស់អ្នកដទៃទៀតជានិច្ច។
៨.ទំនៀមទម្លាប់៖ អ្វីដែលមនុស្សជឿជាក់មនុស្សនឹងប្រតិបត្តិតាម។ ប៉ុន្តែករណីមានមនុស្សផ្សេងៗទៀតមកកែប្រែទំនៀមទំលាប់របស់ខ្លួនទីបំផុត ទំនាស់ ឬវិវាទត្រូវតែកើតឡើង។ រហូតដល់មានពាក្យបុរាណខ្មែរមួយពោលថាទម្លាប់ធំជាងច្បាប់។
៩.ធនធានធម្មជាតិ
ជាធនធានដែលកើតឡើងដោយឯកឯង និងជាកម្មសិទ្ធិរួមរបស់មនុស្សជាតិ។ ហេតុនេះហើយការប្រើប្រាស់ធនធានធម្មជាតិតែងតែមានការប្រណាំងប្រជែងគ្នាដណ្តើមផលប្រយោជន៍គ្មានទីបំផុតទៅតាមមហិច្ឆតារបស់ខ្លួនរៀងៗខ្លួន ចុងក្រោយបញ្ហា"ទំនាស់ឬវិវាទ"ត្រូវបានកើតឡើង៕
